‘De snelheid van de Europese crisisrespons is adembenemend’
FD vrijdag 19 april 2013
Er is veel te weinig erkenning voor de snelheid waarmee Europa institutioneel hervormt en de lidstaten van de eurozone naar elkaar toe convergeren.
Dat is niet alleen in de VS het geval, waar werkelijk niemand ook maar enige notie heeft van de complexiteit van het Europese project, maar ook in Europa zelf, zegt Jacob Funk Kirkegaard in een interview met het FD.
Kirkegaard is Europa-duider bij het Peterson Institute for International Economics, een gerenommeerde Amerikaanse denktank. Hij schuwt de grote woorden niet. ‘De stappen zijn veelal niet minder dan revolutionair, de snelheid adembenemend en de vooruitgang ongekend.’
Bankenunie
Vaak wordt Europa verweten dat ze stroperig en traag opereert, maar de mensen die dat zeggen weten niet waar ze het over hebben.
Neem de bankenunie. Die is pas vorige zomer voorgesteld en wordt nu ingevoerd, iets meer dan tien jaar na de invoering van de euro.
Vergelijk dat eens met de Amerikaanse bankenunie. Die kwam pas in 1933 tot stand, ten tijde van de Grote Depressie, een slordige 150 jaar na het ontstaan van de VS.
En kijk eens naar de snelheid waarmee banken regels opgelegd hebben gekregen, en hoe snel er allerlei belastingharmonisaties zijn doorgevoerd voor de sector. De Amerikanen hebben daartoe de zogeheten Dodd-Frank-wetgeving opgetuigd, maar de meeste onderdelen van het pakket moeten nog geïmplementeerd worden. Let wel: waar de Amerikanen konden bouwen op bestaande instituties, moesten die in Europa nog uitgevonden worden.
Verdrag van Maastricht
De crisis maakte duidelijk dat het Verdrag van Maastricht grote ontwerpfouten bevatte. Het miste een noodfonds, het vermogen om landen een bail-out toe te gunnen en een gecentraliseerd bankentoezicht met een resolutiemechanisme. Dat alles is al of wordt nu in korte tijd opgetuigd.
Van een mechanisme waarbij landen automatisch geld naar elkaar overmaken (fiscal transfers), is evenwel geen sprake en dat komt er volgens Kirkegaard voorlopig ook nog lang niet. Ook grootschalige arbeidsmigratie hoeft voorlopig niet verwacht te worden.
Het gaat hier om twee hoekstenen van de theorie van de Optimale Valutazone van Nobelprijswinnaar Robert Mundell, een theorie die vaak wordt aangehaald door mensen die denken dat de eurozone noodzakelijkerwijs uiteen moet vallen.
Valutazone
‘Maar wat Europa in feite voortdurend bewijst, is dat de theorie van Mundell niet klopt’, stelt Kirkegaard. ‘Een valutazone hoeft helemaal niet optimaal te zijn om te kunnen functioneren.’ De eurolanden weten dat de kosten van uittreding simpelweg te hoog zijn, dus passen ze zich aan. ‘Als gevangenen eenmaal weten dat ze toch niet kunnen ontsnappen, leren ze meestal wel hoe ze zich binnen de gevangenis moeten gedragen’, stelt de Deense econoom en deskundige op het gebied van militaire strategie.
Zo betekenen de opgelegde en aanvaarde bezuinigingen en hervormingen dat landen meer op elkaar gaan lijken. Hierdoor komt en passant een andere hoeksteen van Mundells theorie, namelijk dat de verschillende regio’s van een muntzone een vergelijkbare conjunctuur hebben, ook dichterbij.
Flexibele houding
De ‘gevangenen’ in Europa zitten in een uiterst complexe constellatie, een orgaan dat op tal van terreinen met verschillende snelheden voortbeweegt (Schengen, de bankenunie), en dat vergt een flexibele houding. Maar soms moeten er wel piketpaaltjes worden geslagen en stokt een bepaalde ontwikkeling.
Dat dreigt nu met de door Berlijn geëiste verdragswijziging voor die bankenunie. Deze wens zou het proces jarenlang kunnen vertragen, zeggen politici. Maar Kirkegaard is hier niet bang voor. Het betreft hier een wijziging die nodig is voor een betere functionering van de Europese instellingen; het gaat niet zozeer om een overdracht van soevereiniteit.
Dit houdt in dat de Europese Raad van Ministers dezelfde procedure kan volgen als eerder met de goedkeuring van het ESM, namelijk via de toevoeging van een Artikel aan het Verdrag. Een stemming door alle EU-lidstaten, veelal inclusief referendum, is volgens Kirkegaard helemaal niet nodig.
Wind uit de zeilen
‘Duitsland krijgt met die bankenunie precies wat het wil, dus waarom zou Berlijn de unie blokkeren ?’, zegt Kirkegaard. ‘Als dat het doel is, zijn er ook wel andere, eenvoudiger middelen. Ze weten daar heel goed wat ze doen.’
De Deen vermoedt dat voor Duitsland de verdragswijziging nodig is om de ECB de wind uit de zeilen te nemen. Frankfurt gaat namelijk, alvorens ze het bankentoezicht naar zich toe rekt, eerst bancaire stresstests uitvoeren. Binnen de ECB is er bezorgdheid in hoeverre ze wel de benodigde technische capaciteiten bezit.
Wat gebeurt er bijvoorbeeld als al na een jaar toch zomaar een Franse bank omvalt? Het afbreukrisico is voor de ECB-bestuurders groot. De verdragswijziging is dan ook nodig om op voorhand de positie van de ECB te versterken, aldus Kirkegaard.
Doorgesneden
Ondertussen weten we van de Nederlandse minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem de volgorde van wie er aangeslagen worden als een bank omvalt.
Door de manier waarop Cyprus is aangepakt, is duidelijk dat de belastingbetaler in het vervolg gespaard wordt. Hierdoor is de negatieve spiraal van zwakke banken en overheden doorgesneden. De situatie is nu vergelijkbaar met die in de VS. Als geleidelijk aan een resolutiefonds wordt gevuld, heeft Europa ook haar eigen instelling die banktegoeden garandeert.
Door Cyprus zijn de ontwikkelingen nog veel sneller gegaan. De manier waarop dat probleem is aangepakt, was volgens Kirkegaard typisch Europees: rommelig, vol fouten, maar uiteindelijk is er veel vooruitgang geboekt.
http://fd.nl/nieuw?s_cid=1043&gclid=CLC ... 3god82wAtA